Οξυγονοθεραπεία

Οξυγονοθεραπεία για τη δύσπνοια

---

Η δύσπνοια είναι κοινό σύμπτωμα σε πολλούς ασθενείς

Η δύσπνοια είναι ιδιαίτερα συχνή σε ασθενείς:

-Με πρωτοπαθή καρκίνο του πνεύμονος
-Με ενδοπνευμονική μεταστατική νόσο
-Υπεζωκοτική συλλογή
-Συμφορητική Καρδιακή Ανεπάρκεια
-Αναιμία
-Πνευμονία
-Πνευμονική εμβολή
-Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια

Η δύσπνοια οφείλεται στην παθολογική ανταλλαγή των αερίων, στην διέγερση των υποδοχέων στον πνεύμονα και στο θωρακικό τοίχωμα ή και στα δύο.
Η δύσπνοια που οφείλεται στις παραπάνω καταστάσεις μπορεί να βελτιωθεί με την θεραπεία της υποκείμενης νόσου και τη βελτίωση του υποκείμενου αισθήματος δύσπνοιας.

---

Οξυγονοθεραπεία
Η οξυγονοθεραπεία είναι χρήσιμη ως συμπτωματική αγωγή των υποξαιμικών ασθενών, για βελτίωση του αισθήματος δύσπνοιας, ειδικά όταν ο κορεσμός της αιμοσφαιρίνης σε οξυγόνο είναι κάτω από 90%.
Η δύσπνοια μπορεί να επηρεαστεί από την κακή θρέψη και έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των ασθενών, καθώς επηρεάζει την διάθεσή τους και οδηγεί σε κοινωνική απομόνωση.

Κατευθυντήριες οδηγίες για την εφαρμογή χρόνιας οξυγονοθεραπείας στο σπίτι:

1. PaO2 < 55mmHg ή SatO2 < ή ίσον με 88%. Απαιτούνται 2 μετρήσεις με διαφορά 20 λεπτά και  FiO2 21%.
2. Ασθενείς με χρόνια πνευμονική καρδία και PaO2  55-59mmHg ή SatO2 < ή ίσον με 89% και:
•             Πνευμονικά P από 2,5mm στις απαγωγές  ii,iii, aVF
•             Αιματοκρίτη > από 55%
•             FEV1 < 1,5 L/sec  και FVC< 2L
3. Διάρκεια παρατήρησης: ασθενείς με . PaO2 < 55mmHg για > από 4 εβδομάδες και ασθενείς με PaO2  55-59mmHg η περίοδος αυτή θα πρέπει να είναι 2 μήνες.
4. Συντηρητική θεραπεία βελτίωσης:
-Βρογχοδιασταλτικά
-Αντιβιοτικά
-Κορτικοειδή
-Διουρητικά και αντιυπερτασικά φάρμακα για την χρόνια πνευμονική καρδία.
-Φυσικοθεραπεία αναπνευστικού.
5. Διάρκεια χορήγησης Ο2: τουλάχιστον 15 ώρες το 24ωρο και σε ροή τόση, ώστε να πετύχουμε SatO2 > 90% και PaO2  55-59mmHg. Επίσης προτείνεται η αύξηση της δόσης του Ο2  κατά 1 L/ min κατά την διάρκεια του ύπνου στους ασθενείς με υποξία στην ηρεμία.
6. Ασθενείς με ΧΑΠ και υποξαιμία στην κόπωση:  προτείνεται έλεγχος των αερίων αίματος στην ηρεμία και επανάληψη των αερίων αίματος μετά από δεκάλεπτο συνεχούς βαδίσματος.

Ενδείξεις χρόνιας οξυγονοθεραπείας σε ασθενείς με χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια μη οφειλόμενη σε ΧΑΠ:

Ένα ποσοστό 30% των ασθενών που λαμβάνουν χρόνια οξυγονοθεραπεία δεν πάσχουν ΧΑΠ. Κύριος στόχος σε αυτούς τους ασθενείς είναι η ανακούφισή τους από την δύσπνοια.

Οι ενδείξεις περιλαμβάνουν:

1. Ασθενείς τελικού σταδίου με νόσο του πνευμονικού παρεγχύματος, όπως καρκίνο του πνεύμονα ή ιδιοπαθή πνευμονική ίνωση.
2. Μη παρεγχυματική νόσος των πνευμόνων, όπως κυφοσκολίωση, νευρομυϊκές νόσοι-νόσος Charcot-υπνοαπνοϊκό σύνδρομο

---

Συστήματα παροχής οξυγόνου στο σπίτι

Τα συστήματα αυτά διακρίνονται στα σταθερά, στα φορητά και περιπατητικά.

-Σταθερά συστήματα
Αποτελούνται από:
1.Φιάλη συμπιεσμένου αερίου οξυγόνου
2.Υγρό οξυγόνο
3.Συμπυκνωτής οξυγόνου
-Φιάλη συμπιεσμένου αερίου οξυγόνου
Αποτελεί την πιο διαδεδομένη μορφή σταθερού συστήματος στη χώρα μας.
Πλεονεκτήματα:
1. Εξοικείωση των ασθενών
2. Απλό στη χρήση
3. Δε χρειάζεται ηλεκτρικό ρεύμα για τη λειτουργία του
Μειονεκτήματα
1. Συχνή ανάγκη αντικατάστασης της φιάλης
2. Δαπάνη μεταφορικών
3. Είναι βαρύ στην μεταφορά
-Υγρό οξυγόνο
Είναι σχετικά νέα μορφή αποθήκευσης του οξυγόνου για χρήση στο σπίτι.
Πλεονεκτήματα
1. Ανανέωση κάθε 2-3 εβδομάδες
2. Το δοχείο υγρού οξυγόνου είναι τροχήλατο και μπορεί να μεταφέρεται μέσα στο σπίτι
3. Έχει μικρό όγκο και βάρος
4. Η φιάλη είναι φορητή
Μειονεκτήματα
1. Απώλειες οξυγόνου στην ατμόσφαιρα
2.Περιορισμένη δυνατότητα διάθεσης
-Συμπυκνωτής οξυγόνου
Αποτελεί ηλεκτρική μηχανή διαχωρισμού του οξυγόνου από τον ατμοσφαιρικό αέρα, που διοχετεύει στον ασθενή και επιστρέφει άζωτο στην ατμόσφαιρα. Ο συμπυκνωτής δεν μπορεί να εξυπηρετήσει ασθενείς που χρειάζονται ροή οξυγόνου μεγαλύτερη των 4 L/ min
Πλεονεκτήματα
1. Δεν χρειάζεται προμήθεια οξυγόνου
2. Δεν απαιτεί ειδική εγκατάσταση
3. Τροχήλατη συσκευή, μικρού όγκου και βάρους
4. Μικρή κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος
Μειονεκτήματα
1. Μεγάλο κόστος συσκευής
2. Έλλειψη φορητού μέρους με απ' ευθείας ανανέωση
3. Θόρυβος
4. Περιεκτικότητα μέχρι 4 L/ min
5. Επηρεάζεται από τις διακοπές ρεύματος.

---

Μέσα παροχής οξυγόνου
Τα κυριότερα είναι οι ρινικοί καθετήρες, διάφοροι τύποι μάσκας, γυαλιά οξυγόνου και ενδοτραχειακοί καθετήρες.
Οι ρινικοί καθετήρες είναι οι ευρύτερα διαδεδομένοι καθώς επιτρέπουν την ομιλία και το φαγητό και μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στην άσκηση.
Τα συστήματα παροχής οξυγόνου είναι συνεχούς ροής, δηλαδή παρέχουν οξυγόνο σε όλη την διάρκεια της αναπνοής.
Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί διάφορα νέα συστήματα παροχής Ο2:
-Διατραχειακό οξυγόνο που απελευθερώνεται μέσα στην τραχεία:
Πλεονεκτήματα
•             Παράκαμψη σημαντικού τμήματος του ανατομικού νεκρού χώρου
•             Αποθήκευση οξυγόνου στους ανώτερους αεραγωγούς κατά την διάρκεια της εκπνοής
•             Το οξυγόνο προσφέρεται καθαρό, χωρίς ανάμειξη με τον ατμοσφαιρικό αέρα πριν μπει στον κυψελιδικό χώρο
•             Διευκόλυνση ασθενούς κατά την χρήση του
•             Εξασφάλιση 24ωρης οξυγονοθεραπείας
•             Δεν υπάρχει κίνδυνος να φύγουν τα γυαλάκια από τη μύτη κατά την διάρκεια του ύπνου.
-Γυαλιά Ο2 με αποθηκευτικό χώρο:
Το οξυγόνο που παρέχεται κατά την διάρκεια της εκπνοής, αποθηκεύεται σε σάκο χωρητικότητας 20ml, ώστε να χρησιμοποιηθεί στην πρώιμη φάση της επόμενης εισπνοής. Η εξοικονόμηση οξυγόνου είναι μεγάλη 2:1 μέχρι 4:1, σε σχέση με τα κοινά γυαλιά οξυγόνου
-Συστήματα παροχής οξυγόνου με σύστημα κατ' επίκληση:
Σε αυτή την περίπτωση το σύστημα ανιχνεύει ηλεκτρονικά την έναρξη εισπνοής μέσω των γυαλιών οξυγόνου με σκοπό την απελευθέρωση ποσότητας οξυγόνου κατά τη διάρκεια της πρώιμης εισπνοής. Έτσι αποφεύγεται η σπατάλη οξυγόνου στη δεύτερη φάση της εισπνοής και στην εκπνοή.

---

Ποια είναι η δόση του οξυγόνου που απαιτείται;

Στην υποξαιμία,  λόγω του σιγμοειδούς σχήματος κορεσμού της αιμοσφαιρίνης με οξυγόνο, προσφέρεται επαρκής ποσότητα οξυγόνου στους ιστούς και με κορεσμό 90%. Άρα περαιτέρω διόρθωση, δεν προσφέρει σημαντικά στην απελευθέρωση οξυγόνου στην περιφέρεις, οπότε η επίτευξη SatO2  92% και PaO2  60-65mmHg, θεωρείται ασφαλής
Αν υπάρχει υποξία και υπερκαπνία, θέλει οξυγόνο σε χαμηλή ροή γιατί η διόρθωση της υποξαιμίας μπορεί να οδηγήσει σε καταστολή του αερισμού.

---

Παρενέργειες οξυγονοθεραπείας
-Ανάφλεξη, αν ο ασθενής καπνίζει
-Τραυματισμός από την φιάλη οξυγόνου, σε πτώση
-Δηλητηρίαση από οξυγόνο με διαταραχές στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα, στον πνεύμονα και τη συστηματική κυκλοφορία

---

Μέθοδοι μείωσης του κόστους οξυγονοθεραπείας
Επειδή η οξυγονοθεραπεία κατ' οίκον είναι μια δαπανηρή θεραπεία, λαμβάνονται μέτρα περικοπής κόστους:
-Τήρηση των κριτηρίων επιλογής των ασθενών
-Εξατομικευμένη θεραπεία ασθενούς
-Επίτευξη συγκεκριμένου επιθυμητού στόχου SatO2  92%
-Χρήση συσκευών εξοικονόμησης οξυγόνου
-Τακτική παρακολούθηση ασθενών, για να συνεχίζουν την οξυγονοθεραπεία όσοι την έχουν ανάγκη
-Διακοπή οξυγονοθεραπείας σε βελτίωση του ασθενούς.

Βιβλιογραφία

• "Clinical Guidelines Update — Oxygen". Joint Royal Colleges Ambulance Liaison Committee/Warwick University. April 2009. Retrieved 2009-06-29.
• O' Driscoll BR; Howard LS; Davison AG (October 2008). "BTS guideline for emergency oxygen use in adult patients". Thorax (British Thoracic Society) 63 (Suppl 6:vi): 1–68.      
• Garcia JA, Gardner D, Vines D, Shelledy D, Wettstein R, Peters J (October 2005). "The Oxygen Concentrations Delivered by Different Oxygen Therapy Systems". Chest Meeting 128 (4): 389S–390S. 
• Sim, DA; Dean, P; Kinsella, J; Black, R; Carter, R; Hughes, M (September 2008). "Performance of oxygen delivery devices when the breathing pattern of respiratory failure is simulated.". Anaesthesia 63 (9): 938–40. 
• Hui DS, Hall SD, Chan MT, et al. (August 2007). "Exhaled air dispersion during oxygen delivery via a simple oxygen mask". Chest 132 (2): 540–6.
• Smerz, R.W. (2004). "Incidence of oxygen toxicity during the treatment of dysbarism". Undersea and Hyperbaric Medicine 31 (2): 199–202.
• Austin, Michael A; Wills, Karen E; Blizzard, Leigh; Walters, Eugene H; Wood-Baker, Richard (18 October 2010). "Effect of high flow oxygen on mortality in chronic obstructive pulmonary disease patients in prehospital setting: randomised controlled trial". British Medical Journal 341 (oct18 2): c5462. 
• Kim, Victor; Benditt, Joshua O; Wise, Robert A; Sharafkhaneh, Amir (2008). "Oxygen therapy in chronic obstructive pulmonary disease". Proceedings of the American Thoracic Society 5 (4): 513–8.
• Lindford AJ, Tehrani H, Sassoon EM, O'Neill TJ (June 2006). "Home Oxygen Therapy and Cigarette Smoking: A Dangerous Practice". Annals of Burns and Fire Disasters 19 (2).